Projektowanie szlaków zrywkowych
 
Autor strony: B. Porter
 
Stałe szlaki zrywkowe     Kierunek przebiegu szlaków zrywkowych    
 
 
 
Szlak zrywkowy w rębni gniazdowej
 
Szlak zrywkowy to pas gruntu w drzewostanie, na którym usunięto drzewa, aby umożliwić poruszanie się środkom zrywkowym i innym maszynom roboczym.

Szlak zrywkowy powinien być dostosowany do warunków terenowych oraz tak poprowadzony, aby nie tylko ułatwiał wykonanie prac pozyskaniowych, ale w chronił powierzchnię przed uszkodzeniami. Sieć szlaków powinna zapewniać w miarę równomierne udostępnienie wszystkich partii drzewostanu. Przy projektowaniu szlaków należy wykorzystać istniejące już udostępnienie powierzchni leśnej (sieć dróg, linie podziału powierzchniowego, itp.). Szerokość szlaków zrywkowych oraz odległość między szlakami powinny do minimum ograniczać uszkodzenia w środowisku leśnym (im większa odległość tym uszkodzenia mogą być większe). Na termin założenia szlaków zrywkowych, ich szerokość, rozmieszczenie i przebieg w drzewostanie oraz sposób wykonania zasadniczy wpływ mają: konfiguracja terenu, kategoria czynności (sposób zagospodarowania), wiek drzewostanu, rodzaj pozyskiwanych sortymentów, organizacja i sposób wykonania prac pozyskaniowo-zrywkowych, rodzaj i charakterystyka użytego sprzętu.

W drzewostanach z odnowień naturalnych zasady zakładania szlaków są podobne do omawianych wcześniej. We wszystkich sposobach należy mieć na uwadze, aby połączenie szlaku z drogą wywozową przebiegało ukośnie, zgodnie z kierunkiem wywozu. Sieć szlaków zrywkowych ułatwi prowadzenie prac w drzewostanach rębnych, zagospodarowanych wszystkimi rębniami. Zrywka drewna skanalizuje przekształcenia gleby (głównie zagęszczenie) do obrębu szlaków zrywkowych. W rębniach złożonych będzie minimalizowała uszkodzenia i zniszczenia nowego pokolenia, ponadto w rębni gniazdowej ułatwi zakładanie gniazd, które powinny przylegać do szlaku. Jeżeli w drzewostanach rębnych nie było sieci szlaków zrywkowych należy je założyć pamiętając, że powinny one ułatwiać prowadzenie prac pozyskaniowo-zrywkowych w kolejnych cięciach (rębnia zupełna: usuwanie nasienników; rębnia częściowa: cięcia obsiewne, odsłaniające i uprzątające; rębnia gniazdowa: poszerzanie gniazd, uprzątanie drzewostanu z powierzchni międzygniazdowej, itp.). W rębni zupełnej zrywkę można prowadzić po całej powierzchni zrębowej, z wyłączeniem rębni zupełnej gniazdowej (Id), w której szlaki zrywkowe należy zakładać dopiero po wyznaczeniu gniazd, możliwie w jak najkrótszej linii między gniazdami, a drogą wywozową z uwzględnieniem kierunku wywozu. W rębniach złożonych szerokość szlaków 3,5÷4,0; rozstaw 20÷25 (40÷80) m - zależnie od sposobu zrywki.

W terenach o zróżnicowanej rzeźbie (drzewostany podgórskie i górskie) projektowanie szlaków jest bardziej skomplikowane, utrudniają je przeszkody terenowe (jary i wąwozy), nieregularna sieć podziału powierzchniowego oraz stosowanie rębni złożonych. Odległość między szlakami jest, w porównaniu do warunków nizinnych bardziej zróżnicowana, wynika to z konieczności omijania występujących na trasie przeszkód terenowych, cieków wodnych, wododziałów, lokalnych znacznych spadków terenu, czy możliwości rozciągania liny wciągarki przez robotnika. O rozmieszczenie i przebiegu szlaków będzie decydowała możliwość zastosowania do zrywki środków ograniczających erozję gleby. Szlaki mogą być prowadzone zarówno po grzbietach wzniesień, jak i dolinami, prostopadle lub skośnie do linii największych spadków terenu, przy czym zawsze należy uwzględnić maksymalne dopuszczalne spadki dla proponowanych środków technicznych. szlaków nie powinno się projektować na stokach o spadku powyżej 40% (na stokach o większym nachyleniu zrywka kolejkami linowymi lub grawitacyjna - przenośne ślizgi). Przy spadkach do 15% szlaki prowadzimy w dowolnym kierunku (obowiązuje zasada najkrótszej odległości zrywki). Przy spadkach większych - ukośnie do warstwic (aby nie przekroczyć maksymalnego spadku podłużnego) zależnego od rodzaju środka: konna i ciągniki rolnicze - do 18%; forwardery - do 30%; skidery do 40%.

Przestrzeganie powyższych zasad postępowania pozwoli na minimalizację szkód w szeroko postrzeganym środowisku leśnym przyczyniając się tym samym do: zachowania zasobów leśnych; utrzymania zdrowia i żywotności ekosystemów leśnych; utrzymania produkcyjnej funkcji lasu; zachowania i ochraniania jego różnorodności biologicznej, zasobów glebowych i wodnych oraz utrzymania także innych funkcji pełnionych przez las.

 
««
Stałe szlaki zrywkowe
 
Najkorzystniejsze jest założenie szlaków zrywkowych na etapie uprawy lub w okresie tyczkowiny i użytkowanie ich aż do wieku rębności przy wszystkich operacjach leśnych z zakresu: hodowli, ochrony, użytkowania lasu, ochrony przeciwpożarowej, rekreacji, itp.

Pogląd ten może być uważany za kontrowersyjny, gdyż z jednej strony pociąga za sobą niebezpieczeństwo stałego podziału terenu, zaś z drugiej nie uwzględnia rozwoju techniki i technologii, które mogą być stosowane w przyszłości przy prowadzeniu tych prac.

W młodszych drzewostanach szlaki zrywkowe mogą być zakładane stosunkowo gęsto (co 20÷30 m) z wykorzystaniem wszelkich istniejących na powierzchni luk, a ich szerokość, z uwagi na parametry drzew oraz środków zrywkowych będzie niewielka 1,5÷2,5 m.

Następnie w drzewostanach starszych, w zależności od potrzeb oraz rozwoju techniki, istnieją różne możliwości postępowania: poszerzenie i wykorzystywanie co drugiego (trzeciego), a nawet każdego założonego wcześniej szlaku. Szerokość szlaku powinna być o 1 m większa od szerokości środka zrywkowego przy zrywce wleczonej i półpodwieszonej oraz około 1,5 m przy nasiębiernej. Należy pamiętać aby maksymalna szerokość szlaków nie przekraczała 4,0 m.

Szlak szerszy to ułatwione manewrowanie środkiem zrywkowym (wzrost wydajności pracy, zmniejszenie stopnia uszkodzeń drzew w jego sąsiedztwie) ale też wzrost powierzchni nieprodukcyjnej w drzewostanie.

 
««
Kierunek przebiegu szlaków zrywkowych
 
W drzewostanach pochodzenia sztucznego szlaki mogą być wykonane trzema sposobami: prostopadle, pod kątem (ukośne) lub równolegle do rzędów drzew. Sposoby te mają swoje zalety i wady.

Szlaki ukośne ułatwiają wyciąganie drewna na szlak, przy czym najczęściej odbywa się to z jednej strony szlaku, rzadziej z obu - jeżeli szlak zrywkowy łączy dwie drogi, w tym przypadku odsetek uszkodzonych drzew przy szlaku będzie najmniejszy.

Szlaki prostopadłe pozwalają na wyciąganie drewna ze szlaku na drogę wywozową w obu kierunkach, wyciąganie drzew do szlaku jest utrudnione, zmiana kierunku zrywanego drewna, a drzewa przy szlaku są narażone na znaczne uszkodzenia.

Prostopadły układ szlaków jest korzystniejszy: zajmują one mniejszą powierzchnię (o 30÷40%) niż szlaki ukośne o takim samym rozstępie; zmniejszają odległość zrywki; ponadto będą wykorzystywane niezależnie od kierunku przemieszczania sortymentów po drodze wywozowej.

Założenie, że rolę szlaków zrywkowych mogą pełnić wycięte rzędy drzew nie wydaje się zasadne, gdyż wyciąganie drzew z drzewostanu do szlaku będzie utrudnione (szczególnie z rzędów dalszych), a drzewa rosnące w rzędach przylegających do szlaku będą szczególnie narażone na znaczne uszkodzenia pni oraz korzeni. Można by temu zapobiec regulując więźbę sadzenia (odległość między rzędami drzew), tak aby zapewnić szerokość szlaku nie mniejszą niż 3,0 m, przy czym w drzewostanach starszych utrudnione będzie ich poszerzenie.

Decyzja o sposobie zakładania szlaków uwzględniać również musi skład gatunkowy drzewostanu oraz związaną z nim głębokość oraz zasięg systemów korzeniowych głównych gatunków drzew.

««