Efekt rębni dla drzewostanu macierzystego
 
Autorzy strony: L. Bolibok, A. Rutkiewicz
 
Pielęgnacja zapasu     Szkody dotyczące drzew pozostawianych po cięciach    
 
 
 
W przypadku niektórych rodzajów rębni, część drzew tworzących dotychczasowy drzewostan będzie przez pewien czas rosnąć w zmodyfikowanych warunkach środowiska, często bardzo odmiennych od dotychczasowych.

Pozostawiając na dłużej określone drzewa należy uwzględnić z jednej strony możliwości uzyskania z nich szczególnie wartościowego przyrostu, a z drugiej - wzrastające ryzyko wystąpienia różnych uszkodzeń i możliwej deprecjacji surowca.

 
««
Pielęgnacja zapasu
 
Wykonywanie cięć rębnych w drzewostanie podporządkowane jest stwarzaniu warunków do powstaniu i rozwoju odnowienia. Oprócz realizacji tego głównego celu, odnawianie lasu w rębniach złożonych stwarza również możliwość pielęgnacji zapasu, szczególnie przy wydłużonym okresie odnowienia.
 
 
Pielęgnowanie zapasu w rębni częściowej
 
Podczas usuwania drzew często pojawia się możliwość wyboru w pierwszej kolejności osobników o gorszej jakości pnia, przy jednoczesnym pozostawieniu drzew o lepszej jakości, jeśli tylko nie ograniczają one wzrostu powstających na danym etapie odnowień. W ten sposób przyrost (w tym również dodatkowy przyrost z prześwietlenia) będzie odkładał się na drzewach o wyższej jakości, zwiększając wartość drewna możliwego do pozyskania z odnawianego drzewostanu.

Jeżeli określony fragment drzewostanu nie został odnowiony w okresie cięć obsiewnych, to pozostawienie do uzupełniającego obsiewu drzew wykazujących najlepsze cechy zwiększa szansę na odziedziczenie tych cech przez następne pokolenie lasu.

 
««
Szkody dotyczące drzew pozostawianych po cięciach
 
Zarówno osłabienie żywotności i zdrowotności, jak i obniżenie wartości technicznej drewna drzew pzostawionych do użytkowania w dalszych etapach rębni złożonych może mieć różne przyczyny. Bywają rezultatem mechanicznych uszkodzeń podczas zrywki i wywozu drewna, jak również nasilonego na otwartej powierzchni oddziaływania różnych czynników meteorologicznych: skrajnych temperatur, wiatrów lub opadów.
 
Szkody powstające podczas zrywki i wywozu

Uszkodzenia najczęściej dotyczą drzew rosnących w sąsiedztwie szlaków lub przy składnicach. Szczególnie często uszkodzeniom ulegają drzewa na obrzeżach ostrych zakrętów dróg i szlaków. Więcej o tego rodzaju szkodach możesz przeczytać tutaj.

Na drzewach uszkodzonych mechanicznie rozwija się szereg gatunków szkodników wtórnych. Szczególnie wysokie ryzyko ich licznego występowania ma miejsce w latach suchych, kiedy stan osłabienia tych drzew jest wyjątkowo wysoki. Do gatunków najchętniej i najliczniej występujących na tych drzewach zalicza się: przypłaszcza granatka, smolika drągowinowca, rębacze i żerdzianki.
 
Pęknięcia i listwy mrozowe

Są to biegnące podłużnie pęknięcia pnia widoczne na zewnątrz oraz pęknięcia biegnące okrężnie wewnątrz pni. Powstają po stronie pnia najbardziej narażonej na silną słoneczną insolację w dolnej jego części. Za gatunki drzew szczególnie wrażliwe na tego typu uszkodzenia uważa się jesion, dęby, buk, wiązy i jodłę. Rzadziej zdarzają się u modrzewia, świerka, klona i lip.

Drzewami szczególnie narażonymi są w tym przypadku są osobniki rosnące pojedynczo na otwartej przestrzeni zrębu, a także na odsłoniętych południowych lub południowo-zachodnich brzegach drzewostanu (np. wokół gniazd).

 
 
Stara listwa mrozowa na dębie
 

 
Twardziel mrozowa

Uszkodzenie powstaje u drzew narażonych na silne przemarzanie pnia podczas mroźnych zim: posiadających stosunkowo cienką korę i spotykanych w obniżeniach terenu. Najczęściej jest obserwowana u jodły, grabu, jaworu, klonu, brzóz, olszy, jesiona i buka.
 
Opadzina mrozowa
Uszkodzenie to jest rezultatem przemarzania igieł i pączków, często zdarzającego się pod koniec zimy, kiedy dobowe wahania temperatur powodują przedwczesne pędzenie. Za gatunki szczególnie cierpiące od tego rodzaju uszkodzeń uznaje się świerka i jodłę, a także spotykane czasami gatunki obcego pochodzenia - jedlicę i choinę.
 
Szkody od wysokich temperatur

Powstanie tego typu trwałych uszkodzeń związane jest z temperaturą denaturyzacji białka (np. enzymów) w żywych komórkach. Za temperaturę graniczną dla życia komórki uznawane jest 45°C. Jednym z uszkodzeń od tak wysokiej temperatury obserwowanej pod korą drzewa jest tzw. zgorzelina kory. Szkoda ta powstaje po podgrzaniu i zabiciu komórek miazgi. Następnie w tych miejscach kora pęka, łuszczy się i odpada, tworząc w ten sposób tzw. martwice boczne. Na ten typ uszkodzenia najwrażliwsze są drzewa o gładkiej i cienkiej korze, m. in. buk, świerk, grab.

Drzewa uszkodzone obserwujemy najczęściej na południowych lub południowo-zachodnich odsłoniętych ścianach drzewostanu. Powstawaniu tych szkód sprzyja gwałtowność odsłonięcia pni drzew przy intensywnych cięciach, zwłaszcza gdy w drzewostanie nie występują dolne warstwy (podrostu lub podszyt), które mogłyby częściowo osłonić pnie starszych drzew.

 
 
Nagłe odsłonięcie grubszych pni drzew o gładkiej i cienkiej korze może do powstawania pęknięć i innych uszkodzeń
 

 
Szkodliwe działanie silnych wiatrów

Drzewa pozostawiane na zrębach pojedynczo lub w grupach są wrażliwe na silne podmuchy wiatru. Uszkodzenia, jakie się z tym wiążą to wyłamywanie gałęzi, konarów lub złomy części korony oraz złomy i wywroty całych drzew. Występowaniu takich szkód sprzyja okres zimowy ze względu na słabą w tym okresie giętkość drewna i silniejsze wiatry. Kolejnymi czynnikami sprzyjającymi wywrotom jest budowa systemu korzeniowego oraz wysoka wilgotność gleby, powodująca osłabienie statyki drzewa.
 
Szkodliwe działanie opadów

Szkody mogą powstawać w przypadku nadmiaru opadów, a także niewłaściwej pory lub formy opadu. W przypadku nadmiernych lub długotrwałych opadów deszczu i towarzyszącego im silnego nawodnienia gleby zdarzają się przypadki utraty statyki drzew i wywrotów.

Opad śniegu staje się szkodliwy, gdy występuje przedwcześnie lub zbyt późno. Konsekwencjami są w tych wypadkach przemarzanie igieł, liści i pączków. Najwyższe zagrożenie od śniegu ma miejsce w przypadku powstania tzw. „okiści śnieżnej". Okiść spotykana jest wczesną jesienią lub wczesną wiosną. Uszkodzenia te powstają podczas intensywnych opadów mokrego i ciężkiego śniegu i polegają na złomach pędów, konarów a czasami pni.

««