Uszkodzenia drzew i gleby
 
Autor strony: B. Porter
 
Rodzaje uszkodzeń powstających podczas prac odnowieniowych     Uszkodzenia gleby podczas zrywki    
 
 
 
Szkodą w środowisku nazywamy negatywną, mierzalną zmianę stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, ocenioną w stosunku do stanu początkowego, która została spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ze środowiska (art. 6. Ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie).

Zgodnie z art. 9. ustawy, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku, podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany niezwłocznie podjąć działania zapobiegawcze, a w przypadku wystąpienia szkody w środowisku podmiot ów jest obowiązany do podjęcia działań w celu ograniczenia szkody w środowisku, zapobieżenia kolejnym szkodom i negatywnym skutkom dla zdrowia ludzi lub dalszemu osłabieniu funkcji elementów przyrodniczych, w tym natychmiastowego skontrolowania, powstrzymania, usunięcia lub ograniczenia w inny sposób zanieczyszczeń lub innych szkodliwych czynników oraz podjęcia działań naprawczych.

 
««
Rodzaje uszkodzeń powstających podczas prac odnowieniowych
 
Uszkodzenia kory drzew powstałe podczas prac zrębowych
 
Problematyką szkód w środowisku leśnym związanych z prowadzeniem prac pozyskaniowo-zrywkowych zajmowało się wielu badaczy, m. in. S. Radzimiński, który już w 1963 r. opublikował w Acta Agraria et Silvestria artykuł pt. "Zależność rozmiaru szkód w odnowieniach podokapowych od sposobu ścinki i zrywki oraz rozmieszczenia drzew i podrostu".

Autor ten stwierdza, że za szkodę leśną uważa się każde zakłócenie w życiu lasu wywołane zanieczyszczeniem lub uszkodzeniem przez bezpośrednie lub pośrednie działanie czynników sprawczych powodujących utratę lub zmniejszenie wartości użytkowych zespołu leśnego. Szkody spowodowane pracami pozyskaniowo-zrywkowymi w drzewostanie pozostającym dzieli on na dwie grupy: zniszczenia i uszkodzenia. W wyniku zniszczenia (złamanie, silne naruszenie systemu korzeniowego, silne uszkodzenia korony) drzewa tracą zdolność dalszego wzrostu, natomiast uszkodzenia (odarcie kory, obłamanie gałęzi, pochylenie) nie powodują utraty tej zdolności.

Ścinka i obalanie drzew w cięciach pielęgnacyjnych oraz w rębniach złożonych powodują niewielkie uszkodzenia drzew pozostających, zaś nieco większe szkody wystąpią w odnowieniu naturalnym, szczególnie w rębni częściowej i przerębowej.

Podczas zrywki drewna będziemy mieli do czynienia zarówno z uszkodzeniem odnowienia, drzew pozostających, jak i środowiska glebowego. Wyróżnić można następujące grupy szkód zrywkowych: pożary od iskier, uszkodzenia lub całkowite zniszczenie podrostów i nalotów, uszkodzenia pni pozostających na zrębie i przy drogach wywozowych, zdzieranie pokrywy dna lasu, ubijanie gleby (przez co ulegają zmianie warunki wodne, powietrzne i cieplne), zanieczyszczenia środowiska wyciekającymi olejami i smarami z nieszczelnych układów zasilania oraz zakłócenie spokoju fauny leśnej.

Jednak należy mieć na uwadze, że oprócz działań szkodliwych zrywka drewna poprzez kaleczenie pokrywy glebowej oraz spulchnianie gleby może wpływać dodatnio, szczególnie przy naturalnym odnowieniu drzewostanów.

 
««
Uszkodzenia gleby podczas zrywki
 
Zrywka nasiębierna pozwala ograniczyć szkody w odnowieniach naturalnych
 
Gleba jest środowiskiem w największym stopniu narażonym na zmiany powodowane pracą maszyn pozyskujących i zrywających drewno, będąc poddawana zwiększonym obciążeniom oraz zanieczyszczeniom. Stwierdzono, że maszyny wykonujące prace zrębowe i odnowieniowe w środowisku glebowym mogą spowodować następujące szkody:
  • zniszczenie poziomów ektopróchnic w niektórych miejscach i nawarstwienie ich materiału w innych, co powoduje zakłócenie obiegu biologicznego składników,
  • okresowe zmniejszenie zasobności gleb w składniki pokarmowe,
  • zwiększenie zagęszczenia gleb w miejscach przejazdu ciężkiego sprzętu,
  • przesuszenie wierzchniej warstwy gleby,
  • wzrost wilgotności gleby w głębszych warstwach, a może nawet podniesienie lustra wody gruntowej z powodu przerwanej transpiracji,
  • zmianę tempa mineralizacji i humifikacji szczątków organicznych.

Największe znaczenie dla rozwoju młodych drzewek mogą mieć zmiany właściwości gleby, a zwłaszcza zwiększenie jej zagęszczenia oraz zniszczenie poziomów ektopróchnic.

Ocenę oddziaływania maszyn na glebę leśną dokonuje się najczęściej na podstawie wielkości powierzchni odkształconej gleby, głębokości kolein i bruzd oraz zmian właściwości fizycznych i chemicznych gleby, każda zmiana tych wielkości jest szkodą dla środowiska leśnego.

Głębokość kolein wywołanych przez układy jezdne maszyn oraz głębokość bruzd spowodowanych przemieszczanym ładunkiem może być przyczyną erozji gleb. Naciski układów jezdnych maszyn leśnych mogą spowodować zmianę zwięzłości gleby do głębokości około 50 cm. Zmianie ulec może również gęstość objętościowa, wilgotność oraz porowatość gleby. Zmiany te mają wpływ na rozwój nie tylko odnowionych drzewostanów na zrębach zupełnych, ale także na rozwój odnowień i drzewostanu pozostającego w rębniach złożonych.

Technologie prac pozyskaniowo-zrywkowych oraz stosowane środki techniczne powinny się charakteryzować stosunkowo niewielkim ujemnym wpływem na ekosystem leśny. Wpływ ten powinien nie tylko minimalizować szkody powstające podczas użytkowania surowców leśnych, ale także ułatwiać zachowanie, odtwarzanie oraz doskonalenie ekosystemów leśnych.

W Polsce wykonawstwem prac pozyskaniowo-zrywkowych zajmują się zakłady usług leśnych. Ich słaba kondycja finansowa nie zawsze pozwala na stosowanie środków i technologii przyjaznych dla środowiska leśnego.

««