RĘBNIE: Rębnie a środowisko głuszca


Rębnie a środowisko głuszca

		Autorzy strony: B. Brzeziecki, S. Drozdowski, D. Zawadzka, J. Zawadzki

Wymagania środowiskowe głuszca Organizacja przestrzenna populacji Sprzyjające głuszcowi cechy drzewostanów Działania hodowlane w biotopach głuszca



Głuszec jest gatunkiem ściśle osiadłym i nie należy do ptaków sprawnie latających. Żeruje zarówno na ziemi (na dnie lasu) jak i w koronach drzew. Ze względu na duże wymagania przestrzenne witalnej populacji, jak i bardzo specyficzną wybiórczość środowiskową uznany został za gatunek wskaźnikowy dla lasów borealnych oraz lasów górskich Europy Środkowej. Jego obecność wykazuje silny związek z naturalną strukturą rozległych lasów oraz ze współwystępowaniem szeregu gatunków rzadkich i zagrożonych z wielu grup. Zobacz również wskazówki dotyczące postępowania hodowlanego w ostojach cietrzewia.

«« Wymagania środowiskowe głuszca

Głuszec jest mieszkańcem lasów borealnych i lasów górskich. Preferuje stare bory iglaste (powyżej 100 lat) o umiarkowanym zwarciu koron i naturalnej, urozmaiconej strukturze. Optymalne pokrycie warstwy krzewów zawiera się w przedziale 20-40%. Niekorzystne są zarówno drzewostany zupełnie pozbawione podszytu, nie dające osłony przed opadami i drapieżnikami, jak i drzewostany zbyt gęste, utrudniające penetrację terenu i ucieczkę przed drapieżnikami. Nieodzownym warunkiem jest występowanie niewielkich nasłonecznionych powierzchni otwartych oraz dobrze rozwiniętych płatów borówki czernicy, stanowiącej podstawę pożywienia głuszca w sezonie wegetacyjnym. Osobniki dorosłe żywią się pędami, owocami i liśćmi, pisklęta po wykluciu owadami żerującymi na jagodach. Głuszce korzystają również z innych gatunków z rodziny wrzosowatych, łącznie z bagnem i żurawiną. Niemal wyłączny pokarm ptaków zimą stanowią igły sosny na nizinach, a jodły i świerka w górach, stąd też obecność drzew tych gatunków warunkuje możliwość bytowania głuszca. Ważnymi elementami środowiska są także wykroty i drzewa o grubych, poziomych gałęziach, na których ptaki mogą zarówno odpoczywać, jak i żerować. W Polsce głuszec preferuje siedliska borowe o różnym stopniu wilgotności. Są to bory wilgotne i bagienne, bory świeże i mieszane, w górach bory świerkowe oraz świerkowo-bukowe. W okresie jesiennym ptaki potrzebują żwiru na gastrolity, a w całym sezonie wegetacyjnym - piasku na kąpiele pyłowe. Głuszec jest gatunkiem ściśle osiadłym, jednak w cyklu rocznym użytkuje nieco odmienne fragmenty areału. Wybiórczość sezonowa jest silnie zaznaczona na obszarach górskich, a na nizinnych prawie nie występuje.

«« Organizacja przestrzenna populacji

Specyficzną cechą gatunku jest organizacja przestrzenna populacji, związana z poligamicznym systemem rozrodczym. Stabilna populacja głuszca wymaga obszaru co najmniej 5-15 tys. ha. Centralnym punktem są tokowiska, wokół których grupują się ptaki żyjące w promieniu 2-5 km (obszar 100-1000 ha). Wymagania przestrzenne dla pojedynczego osobnika wynoszą 20-100 ha, dla grupy wokół tokowiska 200-1000 ha, a dla żywotnej, samodzielnie funkcjonującej populacji - 10 000 ha. Silny dymorfizm płciowy warunkuje częściowo odmienne wymagania środowiskowe samców i samic. Odmienne są preferencje gatunku wobec struktury drzewostanu na tokowisku, środowisk zimowania z podziałem na płeć, biotopu lęgowego, obszarów wodzenia piskląt przez kury oraz pierzenia kogutów.

«« Sprzyjające głuszcowi cechy drzewostanów

		Głuszec preferuje widne, starsze drzewostany na siedlisku Bśw

Badania nad sprzyjającymi głuszcowi cechami drzewostanów przeprowadził ostatnio w Puszczy Augustowskiej zespół, w skład którego wchodzili prof. B. Brzeziecki, dr S. Drozdowski, dr D. Zawadzka oraz mgr J. Zawadzki. Stwierdzono, że do takich istotnych cech należą: faza rozwojowa (wiek), budowa drzewostanu, udział sosny, zwarcie drzewostanu, skład gatunkowy i zwarcie drugiego piętra drzewostanu, pokrycie i skład gatunkowy warstwy krzewiastej, wysokość runa, udział borówek, występowanie obiektów specjalnych (drzew leżących i wykrotów, drzew silnie ugałęzionych i mrowisk) oraz oddalenie od uczęszczanych dróg. W Puszczy Augustowskiej głuszce preferowały przede wszystkim jednopiętrowe drzewostany sosnowe, występujące na siedlisku boru świeżego, w wieku powyżej 30 (60) lat, cechujące się zwarciem przerywanym lub umiarkowanym, z warstwą podszytu (złożonego ze świerka, jałowca i brzozy) nie przekraczającą 20% pokrycia, i runem o wysokości 20-40 cm, z udziałem borówek co najmniej 20%.

«« Działania hodowlane w biotopach głuszca

Las jest dynamicznym zbiorowiskiem roślinnym zmiennym w czasie i przestrzeni. Obiekty obecnie zajmowane przez głuszca mogą za kilka - kilkadziesiąt lat stać się mniej atrakcyjne dla tego gatunku. Dlatego aktywne kształtowanie biotopu tego ustępującego gatunku może przyczynić się do jego zachowania. Szereg prac gospodarczych wykonywanych w leśnictwie ma istotny wpływ na kształtowanie (zmienianie) biotopu w którym występuje głuszec. Prace te można podzielić na czynności wykonywane na etapie pielęgnacji drzewostanu oraz prace na etapie odnawiania i przebudowy drzewostanów. Do najbardziej istotnych prac na etapie pielęgnacji w ostojach głuszca należy zaliczyć nie dopuszczanie do nadmiernego zwarcia drzewostanów, stymulację rozwoju borówczysk, pozostawianie części drzew nisko ugałęzionych oraz zapobieganie znacznemu rozwojowi dolnych warstw drzewostanu. Negatywnie wpływa na ptaki duża częstość zabiegów (trzebieży) w drzewostanach oraz prowadzenie ich w ciągu całego roku, także w okresie wodzenia piskląt.


		Stosowane na ubogich siedliskach rębnie zupełne prowadzą do powstania drzewostanów o cechach najbardziej sprzyjających występowaniu głuszca

Na etapie odnawiania nie należy dopuszczać do dużej przestrzennej fragmentacji lasu, zarówno w odniesieniu do faz rozwojowych, jak i form zmieszania drzewostanu. Na ubogich borowych siedliskach nizinnych powinny być stosowane rębnie zupełne z odnowieniem naturalnym lub sztucznym oraz rębnie złożone tworzące dwu lub kilkugeneracyjne drzewostany sosnowe z niewielkim udziałem innych gatunków (brzozy, świerka). Szkodliwe dla głuszca jest grodzenie upraw metalową siatką, gdyż lecące ptaki jej nie widzą i rozbijają się o taką przeszkodę. Na obszarach występowania głuszca uprawy powinny być grodzone żerdziami lub kolorową siatką.


		Kolorowe grodzenia upraw nie wyglądają estetycznie, ale są bezpieczne dla ptaków
««