W tej części poradnika opisano zasady wykonywania cięć w drzewostanach w celu takiej przemiany różnych elementów ich struktury, aby zachować (lub przywrócić) ich trwałość i zdolność do spełniania założonych funkcji.
Skomentowano m. in. kryteria decyzji i zasady prowadzenia przebudowy całkowitej lub częściowej oraz podano wskazówki odnośnie wykorzystania przedplonów, postępowania w drzewostanach przejściowych oraz celowości stosowania rębni stopniowej IVd do przebudowy drzewostanów sosnowych.
Dołączono też odrębną stronę poświęconą cięciom w rezerwatach i innych drzewostanach pozostających pod częściową ochroną.
Drzewostany kwalifikujące się do przebudowy
Skład gatunkowy i struktura naszych drzewostanów jest w dużej mierze odzwierciedleniem zdarzeń losowych i uwarunkowań ekonomicznych ubiegłego wieku. Jednogatunkowe i jednowiekowe drzewostany sosnowe na dużych powierzchniach to efekt między innymi wprowadzenia tego gatunku na obszary poklęskowe (gradacje, pożary) bez zwracania uwagi na żyzność siedliska, zalesienie blisko 2 mln ha gatunków porolnych i nieużytków gatunkami nie zawsze odpowiadającymi siedlisku. Ponadto wprowadzono na siedliska typowo leśne, w wyniku błędnego rozeznania ich możliwości produkcyjnych, odnowienia gatunkami o mniejszych wymaganiach troficznych, niż wynikało to z rzeczywistej żyzności siedlisk.
W efekcie powstały i wciąż wsytępują na znacznych obszarach drzewostany częściowo niezgodne i niezgodne z gospodarczym typem drzewostanu (zobacz wskazówki dotyczące stosowania przeplonów oraz postępowania w drzewostanach przejściowych).
Całkowita i częściowa przebudowa drzewostanów
Przebudowa częściowa oznacza częściową przemianę składu gatunkowego i budowy pionowej obecnego drzewostanu, całkowicie lub częściowo niezgodnego z celem hodowlanym, poprzez zastosowanie cięć przekształceniowych, dolesień, podsadzeń, wprowadzenia dolnych warstw drzewostanu (drugie piętro, podszyty). W tym przypadku do dalszej hodowli kwalifikowane są określone elementy drzewostanu, odpowiednio uzupełniane brakującymi gatunkami w celu poprawy składu gatunkowego i budowy piętrowej.
Procesy odnowienia a przebudowa drzewostanów
Przebudowa całkowita drzewostanu wiąże się z potrzebą wykorzystania cięć odnowieniowych, a więc zaprojektowania rębni. Skoro przy przebudowie wykonuje się cięcia odnowieniowe, to należy jednoznacznie stwierdzić, że mamy do czynienia z procesem odnowienia. Wszystkie podejmowane zabiegi muszą być zatem podporządkowane potrzebom młodego pokolenia. Nie można tego procesu opóźnić lub też hamować, gdyż zawsze będzie to powodować znaczne straty w młodym pokoleniu.
Trzeba tutaj podkreślić, że powodem zastosowania cięć odnowieniowych w przebudowanych drzewostanach nie jest ich dojrzałość rębna, a inne cechy wskazujące na niecelowość prowadzenia drzewostanu do wieku rębności.
Przebudowa częściowa drzewostanu ma na celu możliwie pełne wykorzystanie potencjału produkcyjnego istniejącego drzewostanu przez stosowanie cięć pielęgnacyjnych, przekształceniowych, wprowadzanie drugiego piętra, dolesienie luk. Są to działania gospodarcze, których celem jest przeznaczenie do dalszej hodowli jakościowo dobrych fragmentów drzewostanów uzupełnionych, w miarę możliwości, fragmentami brakującymi.
