Rębnie IV stopniowe
 
Autorzy strony: B. Brzeziecki, J. Zajączkowski
 
Geneza     Technika cięć i odnowienia     Ściana ochronna drzewostanu     Reguła wyprzedzenia     Wykorzystanie lat nasiennych     Okres odnowienia    
 
 
 
Dobra osłona gleby, jaką zapewniają rębnie stopniowe, ogranicza powierzchniowy odpływ wody deszczowej w górach i zmniejsza ryzyko klęskowych powodzi
 
We współczesnym leśnictwie przyjmuje się podgląd, że - jak to wyraził szwajcarski hodowca lasu prof. J. P. Schuetz - "najbardziej istotną cechą lasu jest jego duża zdolność przystosowawcza do zmian zachodzących w środowisku fizycznym i społecznym". Tak sfomułowane cechy w największym stopniu spełniają drzewostany o złożonej postaci, a więc zróżnicowanej strukturze gatunkowej, przestrzennej oraz wiekowej, odporne na czynniki zewnętrzne i dobrze chroniące biologiczne bogactwo środowiska leśnego.

Formy rębni stopniowych stanowią propozycję działań, dzięki którym uzyskuje się drzewostany o takiej właśnie postaci. Wybór konkretnej formy zależy od oczekiwań odnośnie docelowego składu gatunkowego oraz poziomu dopuszczalnych zmian w biocenozie lasu, przyjętego w pracach odnowieniowych.

W odróżnieniu od pozostałych rodzajów rębni, wszystkie formy rębni stopniowych przewidują naturalne odnowienie wielu gatunków przy wykorzystaniu wielu lat nasiennych i z zachowaniem osłony górnej w najbardziej korzystnym dla każdego gatunku okresie. W praktyce prowadzi do znacznego wydłużenia okresu odnowienia drzewostanu oraz występowania w nim co najmniej kilku gatunków w małopowierzchniowych formach zmieszania (grupach, kępach).

 
««
Geneza
 
Struktura lasu przy różnych sposobach jego zagospodarowania
 
Zasady rębni stopniowej opracowano w drugiej połowie XIX wieku, w reakcji na obserwowane wady rębni częściowej wielkopowierzchniowej, a zwłaszcza jej tendencję do tworzenia drzewostanów równowiekowych i jednogatunkowych. Polskie pojęcie "rębnia stopniowa" zostało wprowadzone ok. 1960 r. przez prof. E. Chodzickiego z Wydziału Leśnego w Krakowie. Jest ono zbliżone do wcześniejszego pojęcia rębni dzielnicowej wg prof. S. Sokołowskiego.

W rębniach stopniowych uzyskuje się drzewostany mieszane, złożone z gatunków o różnych wymaganiach, o zróżnicowanej strukturze, do określonych granic różnowiekowe, o przejściowo złożonej budowie piętrowej, o zmieszaniu grupowym i kępowym.

 
««
Technika cięć i odnowienia
 
Zastosowanie cięć brzegowych do poszerzenia gniazd dębowych
 
Strefa cięć i odnowienia ogarnia stopniowo cały drzewostan rębny, na ogół przesuwając się przez niego w sposób ciągły. Stosowane są różne rodzaje cięć odnowieniowych, wśród nich najczęściej cięcia brzegowe.

Odnowienie realizuje się przeważnie na małych powierzchniach, zarówno sposobem naturalnym jak i sztucznym. Wykorzystuje się zróżnicowane warunki osłony bocznej i górnej powierzchni odnowieniowych o różnych kształtach, wielkości i położeniu względem brzegu drzewostanu: gniazd, brzegów, smug i pasów drzewostanu.

 
 
Warunkiem ograniczenia szkód w późnych etapach rębni stopniowej jest właściwe rozmieszczenie szlaków zrywkowych
 
Istotną sprawą jest zabezpieczenie odnawianego na znacznej powierzchni drzewostanu przed szkodami powodowanymi zarówno przez czynniki zewnętrzne (np. wiatr), jak i wskutek prowadzonych w drzewostanie operacji technologicznych. Służy temu pozostawianie ścian ochronnych od strony dowietrznej, odpowiednio wczesne wyznaczenie sieci szlaków zrywkowych oraz właściwe zaplanowanie i przestrzeganie ładu przestrzennego cięć.
 
««
Ściana ochronna drzewostanu
 
Ściana ochronna drzewostanu (nazywana również płaszczem ochronnym) ma osłabiać wpływ wiatrów na rozrzedzony drzewostan, pozostający na pniu nawet ponad 40 lat.

Ściana powinna być wyznaczana od strony najniebezpieczniejszych wiatrów. Na nizinach oznacza to najczęściej kierunek zachodni, w górach - kierunek uwzględniający wystawę i nachylenie terenu oraz układ pobliskich dolin. Szerokość ściany powinna równać się dwóm wysokościom drzewostanu (co najmniej 50 m).

Wpływ lokalizacji i budowy ściany ochronnej na jej odporność przedyskutował prof. Jan Zajączkowski, kierownik Zakładu Hodowli Lasu IBL, w książce "Odporność lasu na szkodliwe działanie wiatru i śniegu".

Przygotowanie ścian ochronnych na granicach ostępów powinno być wykonywane z kilkudziesięcioletnim wyprzedzeniem. Ściana ochronna złożona z gatunków liściastych, o okrągłych wierzchołkach koron, powinna być jak najbardziej zwarta i składać się z kolejnych rzędów o stopniowo zwiększającej się wysokości. W przypadku ścian złożonych wyłacznie z gatunków iglastych (w górach zwykle świerka) korzystne jest wcześniejsze doprowadzenie ich do zwarcia umiarkowanego. Stwierdzono, że wnikanie powietrza między korony oraz jego wypływanie do góry spod koron drzew brzeżnych ogranicza nacisk na boczny oraz eliminuje groźne turbulencje powstające wśród sterczących wierzchołków oraz za zwartą ścianą ochronną.

Ścianę ochronną odnawiamy dopiero na koniec okresu odnowienia, równolegle z cięciami odsłaniającymi na ostatniej strefie. Jeżeli na terenie ściany nie pojawiła się do tego momentu wartościowa dolna warstwa, to ze względu na zwykle niekorzystny stan pokrywy konieczne staje się przygotowanie gleby lub nawet odnowienie sztuczne.

 
««
Reguła wyprzedzenia
 
W drzewostanie odnawianym rębnią stopniową poszczególne gatunki są odnawianie kolejno, jeden po drugim, począwszy od gatunków najsłabszych pod względem hodowlanym - wolniej rosnących, wrażliwych na przymrozki, operację słoneczną i wiatry. Gatunki te dostają co najmniej kilkuletnie wyprzedzenie przed pozostałymi, pojawiającymi się w ich bespośrednim sąsiedztwie składnikami przyszłego drzewostanu

Zależnie od docelowego składu gatunkowego, takim gatunkiem inicjującym odnowienie drzewostanu w rębni stopniowej może być np. jodła lub dąb bezszypułkowy.

 
««
Wykorzystanie lat nasiennych
 
Rzadkie lata obfitego urodzaju mogą nie wystarczyć do jednorazowego uzyskania zadowalającego odnowienia.
 
W odnowieniu naturalnym wykorzystuje się wiele lat nasiennych, w tym również lata częściowego urodzaju. Cięcia wykonywane są w latach nasiennych gatunków, których odnowienie jest aktualnie najbardziej pożądane. Dla różnych odnawianych gatunków lata te zwykle nie pokrywają się.
 
 
W miejscach słabo odnowionych cięcia odsłaniające należy wstrzymać do kolejnego roku nasiennego, przygotować glebę lub nawet podsadzić
 
Odnowienie w danym roku nasiennym odbywa się tylko na części powierzchni drzewostanu, pozostałą powierzchnię przeznacza się do odnawiania w następnych latach nasiennych. W niektórych przypadkach przedwczesnego spontanicznego obsiewu, przetrzymane i zdegenerowane podrosty będą musiały ulec usunięciu przed rozpoczęciem właściwego odnowienia danego fragmentu drzewostanu.

Więcej o określaniu urodzaju znajdziesz tutaj.

 
««
Okres odnowienia
 
Rębnia stopniowa prowadzi do dużego zróżnicowania wiekowego drzew w przyszłym drzewostanie
 
Okres odnowienia w rębniach stopiowych jest długi lub bardzo długi, od 20 do 50 i więcej lat. W końcowych latach okresu odnowienia wzrasta ryzyko uszkodzeń drzew powodowanych przez wiatr i zrywkę oraz konkurencji dla odnowień ze strony chwastów.
««