Naturalne odnawianie sosny
 
Autor strony: T. Andrzejczyk
 
Odnowienie sosny samosiewem bocznym     Odnowienie sosny samosiewem kombinowanym     Odnowienie sosny samosiewem górnym     Inne sposoby naturalnego odnowienia sosny    
 
 
 
Naturalne odnawianie sosny samosiewem górnym na nie zachwaszczającej się glebie
 
Optymalne warunki do odnowienia naturalnego sosny występują na siedliskach borów świeżych i borów mieszanych świeżych, które charakteryzują się małą presją konkurencyjną roślinności runa.

Warunkiem skiełkowania nasion sosny jest odsłonięcie gleby mineralnej. Na siedliskach słabszych (nie zachwaszczających się) zaleca się orkę pługiem aktywnym lub frezem, natomiast na siedliskach żyźniejszych (od BMśw) - orkę pługiem dwuodkładnicowym.

Odnowienie naturalne sosny może powstać w wyniku samosiewu bocznego na zrębach zupełnych i gniazdach, górnego - pod okapem rozluźnionego drzewostanu oraz obsiewu kombinowanego.

 
Zasady naturalnego odnawiania sosny
 
 
Naturalne odnowienie sosny samosiewem bocznym
 
««
Odnowienie sosny samosiewem bocznym
 
Przy samosiewie bocznym zaleca się stosować rębnię zupełną pasową (Ib) o szerokości pasa zrębowego 50-60 m. Mimo, iż w dalszej odległości od drzewostanu (powyżej 1H) początkowe zagęszczenie siewek jest znacznie mniejsze niż w jego sąsiedztwie, to na skutek różnic w przeżywalności siewek w poszczególnych strefach zrębu, po kilku latach ich zagęszczenie w obrębie całej powierzchni wyrównuje się.

Samosiew boczny jest najprostszą i najczęściej stosowaną metodą odnowienia sosny w lasach gospodarczych.

 
 
Obsiew boczny sosny na zrębie jest skuteczny na odległość do 50-60 m od ściany drzewostanu
 
««
Odnowienie sosny samosiewem kombinowanym
 
Przykład zagospodarowania odpadów zrębowych na zrębie z postawieniem nasienników
 
Przy zrębach o szerokości 60 m lub większej stosuje się dwa podstawowe sposoby rozmieszczenia nasienników wspomagających obsiew boczny z przyległego drzewostanu.
  • Pozostawienie nasienników równomiernie na całej powierzchni zrębu, w liczbie 40-60 drzew/ha.
  • Pozostawienie drzew na pasie o szerokości 10-15 m położonym w połowie szerokości zrębu, w liczbie 10-15 drzew na każde 100 m długości pasa. Na powierzchniach manipulacyjnych o dużej szerokości można pozostawić dwa lub więcej pasów drzew, oddalonych od siebie co 30 m. Takie rozwiązanie nawiązuje do tzw. rębni kulisowej.
 
 
Nasienniki sosnowe na zrębie
 
Nasienniki należy usunąć po 2-3 latach. Część nasienników o najlepszej żywotności i jakości można pozostawić jako przestoje.
 
««
Odnowienie sosny samosiewem górnym
 
W celu uzyskania samosiewu górnego można stosować rębnię częściową pasową (IIb) o krótkim okresie odnowienia (2-5 lat) lub częściową wielkopowierzchniową (IIa) o średnim i długim okresie odnowienia (do 20 lub więcej lat). Drugi sposób pozwala na kształtowanie drzewostanów przejściowo dwugeneracyjnych.

W obu przypadkach w ramach cięcia obsiewnego należy zredukować zadrzewienie drzewostanu do poziomu 0.3-0.4 przy krótkim okresie odnowienia lub 0.4-0.6 przy dłuższym okresie. Silniejsze przerzedzenie jest wskazane na siedliskach uboższych oraz na terenach o mniejszych opadach.

Przy krótkim okresie odnowienia naloty należy odsłaniać jednorazowo, najlepiej w okresie zimowym przy pokrywie śnieżnej.

 
 
Starsze podrosty sosnowe przed cięciem uprzątającym
 
Ośmioletnie podrosty sosny pod okapem drzewostanu o zadrzewieniu 0.4
 
Przy średnim okresie odnowienia odsłanianie odnowień następuje w dwóch etapach. Cięcie odsłaniające należy wykonać po ok. 5 latach, obniżając zadrzewienie do 0.3-0.4, a cięcie uprzątające - po dalszych 10-15 latach.

Jeśli odnowienie od początku rozwija się prawidłowo, to do cięć odsłaniających można przystąpić dopiero w końcowej fazie okresu odnowienia, wykonując je w dwóch etapach w ciągu 5 lat. Takie rozwiązanie pozwoli na ograniczenie szkód w trakcie prac zrębowych oraz ułatwi zaadaptowanie się podrostów do nowych warunków środowiskowych.

Przy odnawianiu sosny cięciami częściowymi celowe jest także wykorzystywanie do dalszej hodowli samorzutnie powstałych kilkunasto-, a nawet kilkudziesięcioletnich odnowień podokapowych.

 
««
Inne sposoby naturalnego odnowienia sosny
 
W lasach o wiodących funkcjach pozaprodukcyjnych, gdzie priorytetem jest ograniczenie tempa i głębokości zmian w środowisku leśnym, można inicjować lub wykorzystywać spontaniczne samosiewy sosny na gniazdach lub pod okapem. Stosuje się w tym celu odpowiednie modyfikacje rębni gniazdowej częściowej (IIIb) lub stopniowej gniazdowej udoskonalonej (IVd), przyjmując średni lub długi okres odnowienia.
 
 
Ekspansja gatunków liściastych uniemożliwi w przyszłości zachowanie struktury wielogeneracyjnej w tym drzewostanie sosnowym
 
W szczególnie korzystnych warunkach siedliskowych, przy braku presji innych gatunków, drzewostany sosnowe mogą być zagospodarowane rębnią grupowo-przerębową. Odnowienie naturalne powstaje wówczas samorzutnie (bez przygotowania gleby) w lukach, na smugach i pod przerzedzonym okapem, co z czasem prowadzi do powstania wielogeneracyjnego drzewostanu z panującą sosną
 
Odnowienie sosny w rębni przerębowej
««