Pokaz: Zasady naturalnego odnawiania sosny
01: Pokrywa mszysta lub brusznicowa wskazuje na siedlisko optymalne dla naturalnego odnowienia sosny (J.Z.)
Na siedliskach o pokrywie mszystej lub brusznicowej samosiew sosny nie jest zagrożony konkurencją ze strony roślin runa. W warunkach tych przygotowanie gleby powinno polegać tylko na odsłonięciu gleby mineralnej poprzez wykonanie płytkiej orki pługiem aktywnym.
Id=18401
1.Mech rokiet
2.Borówka brusznica
02: Pokrywa czernicowa - wskaźnik żyźniejszych siedlisk borowych i borów mieszanych (J.Z.)
Na siedliskach z pokrywą czernicową wzrasta zagrożenie konkurencją roślin runa. Często w tych warunkach może wystąpić trzcinnik piaskowy - bardzo mocno ograniczający rozwój odnowień sosny. Na żyźniejszych siedliskach lepsze wyniki daje przygotowanie gleby poprzez wyorywanie bruzd pługiem leśnym dwuodkładnicowym (LPZ-75).
Id=18402
1.Borówka brusznica w zwartych łanach
03: Płaty trzcinnika piaskowego występują często w warunkach BMśw z pokrywą czernicową (T.A.)
Id=18403
1.Sosna w bruzdach
2.Łan trzcinnika uniemożliwia rozwój nalotów
04: Ekspansja trzcinnika w bruzdach na początku drugiego sezonu po obsiewie sosny na BMśw (T.A.)
Id=18404
1.Siewki sosny
2.Trzinnik odrastający z przeciętych pługiem kłączy
05: Na żyźniejszych siedliskach odnowienie sosny jest utrudnione z powodu dużej tendencji do zachwaszczenia (J.Z.)
Do ekspansywnych gatunków runa utrudniających, a nawet uniemożliwiających odnowienie samosiewne sosny należą trzcinnik piaskowy, jeżyny, orlica pospolita i in.
Id=18405
1.Rozrastające się kłącza jeżyny
2.Siewki sosny na siedlisku LMśw
06: Ubogie siedliska nie wykazują tendencji do zachwaszczania się (J.Z.)
Pokrywa mszysto-chrobotkowa.
Id=18406
1.Płat chrobotka reniferowego
2.Poduszka mchu modrzaczka
3.Dąb z samosiewu (przyniesiony przez sójkę)
07: Kiełkujące nasiona sosny wymagają dostępu do odsłoniętej gleby mineralnej (J.Z.)
Warunkiem powstania samosiewu sosnowego jest odsłonięta gleba mineralna. Dobór metody uprawy gleby (skaryfikacji) należy uzależnić od warunków siedliskowych i presji roślinności runa.
Id=18407
1.Siewki sosny w czerwcu
2.Wilgotna gleba na dnie bruzdy
08: Przygotowanie gleby za pomocą frezarki po uprzednim rozdrobnieniu gałęzi (J.Z.)
Po zastosowaniu frezarki (FAO-FAR) pokrywa glebowa na żyźniejszych siedliskach regeneruje się bardzo szybko. Dlatego też w tych warunkach, gdzie występują ekspansywne gatunki runa (np. jeżyna, trzcinnik) należy preferować inne metody przygotowania gleby.
Id=18408
1.Mocno spulchione pasy po frezie
2.Nie naruszona pokrywa
3.Fragment zrębu przygotowany pługiem aktywnym
09: Naloty sosny na glebie przygotowanej frezarką w warunkach podokapowych (T.A.)
Ten sposób przygotowania gleby zapewnia bardzo dobry wzrost w pierwszych latach po obsiewie. Na zdjęciu naloty sosny w trzecim roku po obsiewie na siedlisku BMśw. Przykład z nadl. Tuszyma.
Id=18409
1.Pas po frezie z nalotami sosny
10: Dwuletnie naloty sosny powstałe z obsiewu bocznego na glebie przygotowanej w bruzdy na Bśw (T.A.)
Na glebie przygotowanej w bruzdy pługiem LPZ-75 większość nasion kiełkuje w bruzdach, lecz lepszy wzrost i większą przeżywalność osiągają siewki na skibach. Odnowienia na skibach powstają wtedy, gdy warstwa darni i ściółki jest cienka - warunki takie najczęściej występują na siedlisku Bśw.
Id=18410
1.Drzewostan sosnowy na ubogim siedlisku Bśw
2.Bruzdy wyorane pod obsiew naturalny
3.Naloty występujące głównie na odwróconych skibach
11: Naloty sosny powstałe z obsiewu górnego na glebie przygotowanej pługiem aktywnym na siedlisku Bśw (T.A.)
Przygotowanie gleby pługiem aktywnym należy szczególnie zalecić na siedliskach wolnych od zachwaszczenia (Bśw, uboższe BMśw). Niemal wszystkie siewki rozwijają się tu w bruzdach. Przykład z nadl. Brzeziny.
Id=18411
1.Samosiewy sosny w bruzdach
2.Pocięte i przeschnięte fragmenty krzewinek
12: Najczęstszym sposobem naturalnego odnowienia sosny jest obsiew boczny na otwartej powierzchni zrębu zupełnego (T.A.)
Skuteczny obsiew sosny można uzyskać na zrębie o szerokości do 50-60 m (rębnia Ib). Początkowo zagęszczenie siewek jest największe przy ścianie drzewostanu, lecz w następnych latach stopniowo wyrównuje się w obrębie całej powierzchni. Jest to wynik większej przeżywalności siewek rosnących w dalszej odległości od drzewostanu.
Id=18412
1.Większe początkowe zagęszczenie
2.Większa ostateczna przeżywalność
3.Fragment wymagający uzupełnienia
13: Odnowienia naturalne sosny charakteryzują się najlepszym wzrostem na powierzchni otwartej (T.A.)
Na powierzchni otwartej na siedlisku Bśw średnia wysokość odnowień sosny w wieku 5 lat wynosi średnio ok. 50-60 cm, co widać na zdjęciu. Na BMśw wysokość tą odnowienia osiągnęłyby już wieku 4 lat. W warunkach podokapowych w tym wieku wysokość byłaby przeciętnie o ponad 1/3 niższa.
Id=18413
1.Wysokość 50 cm
14: Duże zagrożenie dla rozwoju nalotów sosnowych stwarza osutka sosny (T.A.)
Osutka sosny największe zagrożenie stwarza siewkom w pierwszym roku życia (porażone siewki giną). Sprzyja jej duże zagęszczenie siewek, duże opady w sezonie wegetacyjnym i utrzymująca się duża wilgotność powietrza na powierzchni odnowieniowej. Wyraźnie większe porażenie siewek obserwuje się na wrębach i na ocienionej części zrębu (przy ścianie drzewostanu), a także w głębokich bruzdach. Na zdjęciu 2-letnie siewki porażone przez osutkę.
Id=18426
1.Porażone osutką sosny w bruzdach
15: Wygląd starszych siewek całkowicie porażonych osutką w poprzednim roku (T.A.)
Duża część dwuletnich i starszych siewek o większej żywotności, nawet przy silnym porażeniu regeneruje utracone igły i przeżywa, podczas gdy siewki osłabione zamierają. Na zdjęciu 3-letnie siewki sosny po zakończeniu sezonu wegetacyjnego na uprawie, która jeszcze wiosną była całkowicie porażona przez osutkę (jak pokazano na poprzednim slajdzie).
Id=18415
1.Sosna regenerująca igliwie po osutce
16: Płaty pozbawione odnowień należy uzupełnić sztucznie (J.Z.)
Uzupełnienie najlepiej wykonać na trzecią wiosnę po obsiewie, wprowadzając w luki gatunki domieszkowe przewidziane w składzie uprawy na danym siedlisku, a w przypadku niedostatecznego zagęszczenia i pokrycia powierzchni przez samosiew - także sosnę.
Id=18416
1.Uzupełnienia jednolatką sosny
2.Większa powierzchnia uzupełniona brzozą
17: Inicjowanie odnowienia naturalnego sosny w warunkach podokapowych (T.A.)
Odnowienie samosiewne sosny pod okapem drzewostanu uzyskuje się po wykonaniu cięcia obsiewnego i przygotowaniu gleby. Zaleca się zredukować czynnik zadrzewienia do poziomu 0.3-0.4 (120-140 drzew/ha). Na zdjęciu pokazano naloty sosny na początku trzeciego sezonu wegetacyjnego. Przykład z nadl. Tuszyma.
Id=18417
18: Podokapowe odnowienie sosny na siedlisku BMśw (T.A.)
Podokapowe odnowienia sosny uzyskują lepszą przeżywalność i wzrost w warunkach silniejszego przerzedzenia drzewostanu i żyźniejszego siedliska, przy rocznej sumie opadów ponad 600 mm. Na zdjęciu odnowienia sosny na początku piątego sezonu wegetacyjnego.
Id=18418
19: Podokapowe odnowienie sosny na siedlisku Bśw (T.A.)
Na ubogich siedliskach (Bśw) i w regionach o mniejszych opadach odnowienie podokapowe charakteryzuje się słabym wzrostem, zwłaszcza w zasięgu korzeni starych drzew (tzw. efekt talerza). Z tego względu zaleca się stosowanie krótkiego okresu odnowienia (2-5 lat). Na zdjęciu 4-letnie naloty sosny pod okapem drzewostanu. Na dalszym planie naloty całkowicie odsłonięte po drugim roku (Nadl. Brzeziny).
Id=18419
20: Pod okapem drzewostanu podrosty sosnowe mogą być utrzymane przez kilkanaście i więcej lat (T.A.)
18-letnie podrosty powstałe samorzutnie w drzewostanie po przejściu gradacji brudnicy mniszki w nadl. Trzcianka. Dłuższy okres odnowienia u sosny ma zalety ekologiczne (brak efektu otwartej powierzchni i degradacji gleby) oraz pozwala osiągnąć lepszą jakość drewna (drobnosłoistość i drobnogałęzistość). Na etapie podrostów drzewostan osłaniający powinien zostać przerzedzony (redukcja czynnika zadrzewienia do 0.3-0.4).
Id=18420
1.Drzewostan pogradacyjny - zadrzewienie obniżono do 0.3
2.18-letni młodnik sosnowy ze spontanicznego odnowienia
21: Podrosty sosnowe wzrastające w warunkach nadmiernego ocienienia (T.A.)
16-letnie podrosty w drzewostanie o zadrz. 0.7 w nadl. Krucz. Na siedliskach borowych odnowienie sosny może utrzymać się przez kilkanaście lat pod okapem przy zadrzewieniu 0.7-0.8, a nawet 0.9. Charakteryzuje się wtedy słabym wzrostem, zwłaszcza na grubość, delikatnym pokrojem i ażurową koroną. Zachowuje ono przydatność do dalszej hodowli pod warunkiem stopniowego odsłaniania i - przy dużym zagęszczeniu - przerzedzenia.
Id=18421
1.Podrosty sosnowe osłabione długim ocienieniem
2.Drzewostan należy usuwać stopniowo, w kilku nawrotach
22: Podrosty sosny rosnące w dużym ocienieniu mają horyzontalny układ pędów bocznych (T.A.)
Id=18422
1.Poziomu wzrost pędów sosny to skutek ocienienia
23: Podrosty sosny rosnące w dobrym oświetleniu mają pędy boczne ustawione pod kątem ostrym (T.A.)
Id=18423
1.Ukośne pędy boczne wskazują na dobre oświetlenie
24: Samorzutne odnowienie podokapowe sosny jest często spotykane w lasach drobnej własności (T.A.)
Warunkiem powstania spontanicznego odnowienia sosny jest możliwość łatwego ukorzenienia się siewek w glebie mineralnej. W naturze odnawianiu sosny sprzyjają zjawiska i procesy, które powodują odsłonięcie gleby mineralnej lub prowadzą do przyśpieszenia rozkładu butwiny (pożary, gradacje owadów). W przeszłości odnowieniu sosny sprzyjało grabienie ściółki i wypas bydła. W borach drobnej własności powstaniu odnowieniu sprzyja znaczne przerzedzenie drzewostanu i szybki dzięki temu rozkład ściółki.
Id=18424
25: Zwarte płaty odnowień podokapowych należy włączać do przyszłego drzewostanu (J.Z.)
Id=18425
1.Odsłonięte samorzutne odnowienia podokapowe sosny
2.Zrąb z glebą przygotowaną pod samosiew sosny
26: Nowe samosiewy uzyskane w bruzdach wyoranych pomiędzy kępami starszych podrostów (J.Z.)
Przy odnowieniu naturalnym należy elastycznie dostosowywać czynności gospodarcze do sytuacji terenowej i stanu młodego pokolenia. W pokazanym przykładzie wydłużono okres odnowienia dla światłożądnej sosny i polepszono warunki kiełkowania nasion.
Id=18427
1.Starsze, samorzutne podrosty sosnowe
2.Bruzdy ułatwiające kiełkowanie sosny
