Cięcie przerębowe polega na użytkowaniu drzew różnej wielkości, w sposób zapewniający inicjowanie i wzrost odnowień oraz jednocześnie pielęgnowanie drzew starszych i utrzymywanie zwarcia pionowego drzewostanu.
Strukturę przerębową najłatwiej jest uzyskać i utrzymać w drzewostanach z dużym udziałem gatunków cienioznośnych, zwłaszcza jodły. W przypadku gatunków o większych wymaganiach świetlnych, konieczne jest odejście od cięć jednostkowych w kierunku cięć grupowych, zapewniających istotne zwiększenie dostępu światła do wnętrza drzewostanu w miejscach inicjowania odnowienia. Na osobnych stronach podano dalsze wyjaśnienia różnic w cięciach jednostkowych i grupowych w rębni przerębowej.
Poniżej przedstawiono zasady wyznaczania różnych kategorii drzew pozyskiwanych w ramach jednego nawrotu cięcia przerębowego.
Użytkowanie drzew dojrzałych
Cięcia o charakterze pielęgnacyjnym
Zabiegi pielęgnacyjne mogą mieć także za zadanie poprawę warunków wzrostu niektórych drzew. W tym celu wykonuje się przerzedzanie nadmiernie przegęszczonych partii drzewostanu, popiera się cenne jakościowo drzewa gatunków głównych oraz wartościowe domieszki biocenotyczne. Jest to tzw. wychowywanie - świadome oddziaływanie na drzewa w celu poprawy ich jakości.
Ponadto w ramach cięć pielęgnacyjnych eliminowane są z drzewostanu drzewa będące siedliskiem organizmów szkodliwych z punktu widzenia gospodarki leśnej.
Kształtowanie struktury grubości drzew
Struktura grubości drzew w drzewostanie prowadzonym cięciami przerębowymi jest zbliżona do krzywej jednoramiennej (odwróconej litery „J"). Obraz krzywej jednoramiennej odzwierciedla liczbę drzew w poszczególnych klasach grubości pierśnicy (im większa grubość pierśnicy, tym mniej drzew).
Przykłady rozkładu pierśnic w lesie przerębowym dla różnych wartości ilorazu Liocourta q
Znając przyjętą wartość ilorazu Liocourta oraz oszacowaną na powierzchniach kontrolnych strukturę pierśnic drzewostan, można wyznaczyć teoretyczną liczebność każdej klasy grubości. Konfrontując teoretyczne i rzeczywiste (pomierzone) liczebności klas, określa się liczbę wymagających usunięcia drzew o określonych grubościach.
Kształtowanie zapasu drzewostanu
Dla każdego obiektu można wyznaczyć charakterystyczne wartości progowe zapasu - minimalną i maksymalną - warunkujące utrzymanie struktury przerębowej, które nie powinny być przekraczane w wyniku stosowania cięć przerębowych.
Jeżeli zbyt intensywne cięcia obniżą zapas poniżej wielkości minimalnej, struktura drzewostanu może zostać zakłócona nadmiernie pojawiającym się młodym pokoleniem. Powstaje wtedy drzewostan z dwoma wyróżniającymi się warstwami.
Gdy wzrastający zapas przekroczy wielkość maksymalną, to proces odnawiania ulegnie wyraźnemu zahamowaniu w wyniku zbyt dużej konkurencji starszych drzew. Na skutek wyrównywania wysokości drzew i powstania zwarcia poziomego - drzewostan stopniowo osiąga strukturę jednopiętrową.
Optymalna wielkość zapasu wyznaczonego jako rezultat planowanego cięcia zależy w dużej mierze od obiegu cięć, czyli okresu między terminami kolejnych cięć przerębowych. Nie powinien on przekraczać 10 lat, a przeciętny rozmiar pozyskania w jednym nawrocie nie powinien przekraczać 15% całkowitego zapasu.
Kolejność pozyskiwania drzew
1. drzewa dojrzałe do wyrębu;
2. drzewa uszkodzone w wyniku wycinki osobników dojrzałych oraz drzewa wskazane do usunięcia ze względów pielęgnacji drzewostanu;
3. drzewa usuwane ze względów kształtowania struktury i zapasu drzewostanu.
Podczas prac związanych z kształtowaniem struktury i zapasu drzewostanu obowiązuje zasada pozostawiania nadmiaru drzew z niższej klasy grubości pierśnicy, jeżeli w wyższej klasie wystąpił niedobór drzew w stosunku do przyjętego teoretycznego kształtu krzywej rozkładu pierśnic.
